دیوارهای اقتصادی و فرهنگی سد راه ازدواج

خبرگزاری مهر؛ گروه جامعه_ ساناز باقری‌راد: «زمان ما که اینطور نبود، دختر و پسر از ته کوچه هم دیگه رو می دیدند و تا مدت ها از روی هم خجالت می کشیدند تا مادر پسر بره خواستگاری دختر همسایه، نهایت عشق و عاشقی دوران ما تو بردن کاسه نذری واسه همسایه های محل و سرخ و سفید شدن دختر پسر خلاصه می‌شد تا اینکه با هم ازدواج کنیم.» این جملات خاطراتی است که اغلب مان از زبان مادرها و مادربزرگ هایمان شنیده ایم.

خاطراتی از ازدواج های چندین دهه قبل در کشور که بی آلایش تر و آسان تر از این روزها بود اما حال شاید تصورش هم برای جوانان نسل امروز ممکن نباشد. داستان ازدواج اکثر مادر و پدرهایمان که به دهه ۶۰ یا قبل تر باز می گردد هم تقریبا شبیه به هم است.

از زندگی در یکی از اتاق های خانه پدر داماد گرفته تا مراسم های ساده و مهریه های کم و دختر و پسرهایی که به اعتماد حمایت خانواده ها و تکیه به باورهای اعتقادی وارد زندگی می شدند، همگی خلاصه ای از مسیر نه چندان پیچیده ازدواج های دهه های پیشین بود. ازدواج هایی که ساده شروع می شد اما ریشه های آن محکم بود و  با تمام بالا و پایین ها باز هم پا برجا بود.  

این روزها اما آن سنت های دهه های گذشته فرق کرده و از عروسی های ساده در حیاط خانه ها یا ازدواج های آسان، کم تر خبری به گوش می رسد. همان سنت هایی که به تبع مدرنیته کم رنگ تر از قبل شده و جای خود را به تشریفات های لوکس داده است.

تشریفاتی که دست و بال جوانان را بسته و مانند افعی ازدواج آسان را تهدید می کند. اما ظهور تجملات و رسم و رسوم های امروزی ازدواج را می توان به دلایل و سر منشاهای مختلفی نسبت داد.

دلایلی که برخی از بطن خانواده سر بر آورده و برخی دیگر در سطح اجتماعی جوانان را تحت تاثیر قرار داده و به مانعی برای ازدواج نسل جوان کشور تبدیل شده است. 

هرچند که این کاهش ها در سطح آماری نگران کننده است اما دلایل و منشاهای مختلفی دارد. از مشکلات اقتصادی گرفته تا تغییر نگرش دخترها و پسرها همگی در کاهش آمارهای ازدواج البته با شیب اندک و رشد میزان تجرد کشور نقش دارد.

حال همزمان با «روز ملی ازدواج» و مصادف با سالروز پیوند آسمانی حضرت فاطمه (س) و امام علی (ع)، به بررسی چالش های تشکیل خانواده در عصر امروز پرداخته ایم. 

با نگاهی سطحی به جامعه می توان یکی از دلایل عقب کشیدن جوانان از ازدواج را افزایش ناگهانی قیمت کالا و خدمات و نابسامانی اقتصادی کشور دانست.

موضوعی که شرایط اشتغال و کسب و کار بسیاری از جوانان را دچار بحران کرد و غلط یا درست، شرایط اقتصادی را تبدیل به اولین دستاویز پسرها برای پا پیش نگذاشتن در ازدواج کرده است. 

دولت طرحهای کاهش دهنده قیمت مسکن را اجرا کند

در همین خصوص محمد مهدی تندگویان معاون امور جوانان وزارت ورزش در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره مهم ترین چالش های اجتماعی ازدواج جوانان و کاهش آمار ازدواج گفت: امروزه همه از شرایط اقتصادی جامعه آگاه هستیم و همین عامل یکی از مهم ترین موانع ازدواج محسوب می شود. در این بین نیز مسئله مسکن و اشتغال یکی از اصلی ترین دغدغه های جوانان برای اقدام به ازدواج است.

وی افزود: در حال حاضر یک جوان شاید دیگر امکان اجازه یک واحد مسکونی را هم نداشته باشد و از سوی دیگر بیکاری جوانان تحصیل کرده نیز موضوعی است که آمار ازدواج کشور را به شدت تحت تاثیر قرار داده و لازم است تا تمامی دستگاه های مسئول در کشور برای حل این دو مؤلفه اقدام کنند.

تندگویان در پاسخ به این سوال که دولت یا دستگاه های مسئول در خصوص حل مشکل مسکن چه برنامه ای دارند، تصریح کرد: طرح جدید وزارت راه و شهرسازی مبنی بر اعطای زمین رایگان به سازندگان و ساخت ۴۰۰ هزار واحد مسکونی می تواند در کاهش قیمت مسکن و حل مشکل جوانان بسیار موثر باشد.

وی افزود: در حال حاضر ستاد اجرای این طرح در وزارت راه تشکیل شده و اقدامات استانی آن نیز شکل گرفته که در صورت اجرایی شدن کمک زیادی به جوانان خواهد کرد. چرا که حدود ۶۰ درصد قیمت مسکن مربوط به قیمت زمین است که در صورت اعطا زمین رایگان به سازندگان، قیمت های نجومی فعلی افت می کند.

تندگویان عنوان کرد: البته این طرح ها نیز در صورت اجرایی شدن حداقل ۲ الی ۳ سال طول خواهد کشید و این در حالی است که اجاره بهای خانه ها به صورت نجومی افزایش یافته است.

مسکن را دریابید 

وی با بیان اینکه دولت باید برای پیشگیری از آسیب هایی ازجمله کاهش نرخ ازدواج، افزایش میانگین سن ازدواج، پیشگیری از کاهش جمعیت و در نهایت جلوگیری از بروز آسیب های اجتماعی به فکر راه حلی برای تسهیل ازدواج جوانان باشد، اظهار داشت: حال یا باید طرح وزارت راه در عمل اجرایی شود تا قیمت مسکن کاهش یابد یا وضعیت مسکن مهر مشخص شود.

بر اساس طرح های پیشین، قرار بود مسکن مهر به عنوان مسکن ارزان قیمت به مردم اعطا شود اما متاسفانه در برخی مناطق علی رغم دریافت مبالغ زیادی از مردم، سازه ها به صورت نیمه کاره رها شده و خروجی مناسبی نیز نداشته استمعاون امور جوانان با انتقاد از معلق ماندن پروژه های مسکن مهر، تصریح کرد: بر اساس طرح های پیشین، قرار بود مسکن مهر به عنوان مسکن ارزان قیمت به مردم اعطا شود اما متاسفانه در برخی مناطق علی رغم دریافت مبالغ زیادی از مردم، سازه ها به صورت نیمه کاره رها شده و خروجی مناسبی نیز نداشته است.

وی با بیان اینکه درخواست ما از دولت این است که حداقل پروژه‌های مسکن مهر تکمیل شود، تاکید کرد: در صورت تکمیل شدن این پروژه در سطح کشور واحدهای زیادی به چرخه مسکن وارد خواهد شد و با کاهش قیمت خانه، بخشی از مشکل مسکن جوانان حل می شود.

تندگویان با بیان اینکه برای حل مشکل مسکن باید بحث مالیات گذاری بر مسکن های خالی اجرا شود، تاکید کرد: بخشی از مسکن ها به صورت سرمایه در اختیار برخی افراد قرار دارد اما اینکه مسکن به عنوان یک کالا سرمایه ای وضعیت کشور را تحت تاثیر قرار دهد بی معنی است.

وی تاکید کرد: به عنوان مثال ۵ هزار واحد مسکونی متعلق به افرادی خاص خالی است و تا زمانی که تعیین تکلیف نشود وضعیت بازار مسکن به همین شکل باقی خواهد ماند. مجلس و دولت نیز اگر به دنبال حل مشکل مسکن جوانان و تمام اقشار هستند، باید این طرح را هر چه سریع تر به نتیجه برسانند.

چالش های فرهنگی؛ دومین عامل کاهش ازدواج

اما فارغ از مشکلات اقتصادی و موضوع اشتغال، تغییر نگرش ها و باورهای نسل جوان نیز از علل کاهش نرخ ازدواج کشور محسوب می شود. موضوعی که ریشه در خلا های فرهنگی کشور دارد و اهمیت آن به حدی است که نمی توان تقصیر کاهش تمایل به ازدواج را تنها به گردن مسائل اقتصادی انداخت.

برخی از جوانان علی رغم برخورداری از شرایط شغلی و مالی مناسب همچنان تن به ازدواج نمی دهند و آن را به عنوان یک اولویت در زندگی نمی دانند. شاید بتوان این موضوع را نتیجه نبود آموزش های مناسب از سوی خانواده، جامعه و سیستم آموزشی و حتی ضعف دستگاه ها در تقویت اعتقادات جوانان برای ترغیب به ازدواج دانست.

 زهره الهیان فعال حوزه زنان و نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره چالش های فرهنگی منجر به کاهش ازدواج گفت: مقوله ازدواج از مسائل مهم کشور است که باید محور توجه مسئولین قرار گیرد. به علاوه در شرایط فعلی جامعه، موضوع تسهیل ازدواج و برنامه ریزی برای آن از وظایف جدی دولت و مجلس است. در حال حاضر حدود ۱۳ میلیون جوان مجرد و در سن ازدواج داریم که به دلایل مختلف ازجمله مسائل اقتصادی، شغل و مسائل فرهنگی قادر به ازدواج نیستند.

وی یکی از موانع فرهنگی در ازدواج را تغییر فرهنگ خانواده ها و تجمل گرایی خواند و اظهار داشت: متاسفانه تغییر فرهنگ و بینش خانواده موجب شده تا ازدواج آسان شکل نگیرد و به سمت ازدواج های تشریفاتی یا تجملاتی رفته ایم. متاسفانه در عصر حاضر خانواده و جوانان به دنبال شرایط کاملا ایده آل در ازدواج هستند و همین موضوع موجب نزول آمارهای ازدواج شده است.

وی با بیان اینکه برخی سنت های مثبت در امر ازدواج فراموش شده است، ادامه داد: در گذشته زوج ها به یک باره مستقل نمی شدند و تا مدت ها با حمایت های مالی و روانی خانواده ها زندگی و از تجربیات آن ها استفاده می کردند اما امروزه این فرهنگ از بین رفته و جوانان به محض ازدواج استقلال کامل پیدا می کنند و دیگر فرصت استفاده از تجربیات خانواده ها در مشکلات و شرایط مختلف را پیدا نمی کنند.

بر روی باورهای جوانان کار کنیم

الهیان افزود: از سوی دیگر در گذشته زوج ها اغلب تا مدتی در کنار خانواده زندگی می کردند و بعد از توانمند شدن منزل مستقل می گرفتند. همین عامل موجب دلگرمی آن ها برای ازدواج می شد اما در حال حاضر این شرایط وجود ندارد و با توجه به شرایط اقتصادی نیز ازدواج مشکل شده است.

این فعال حوزه زنان با بیان اینکه ضعف های آموزشی و فرهنگی موجب تغییر نگاه جوانان به ازدواج شده است، تصریح کرد: در دهه های گذشته باورها متفاوت بود و جوانان با سرمایه اندک شروع به زندگی می کردند اما امروز آن باورها کمی تغییر کرده و جوانان به ویژه پسرها، نمی خواهند زیر بار پذیرش مسئولیت زندگی روند.

الهیان تصریح کرد: از سوی دیگر دختر خانم ها نیز به دلیل واهمه از پذیرش مسئولین زندگی به سختی شرایط مطلوب خانه پدری را رها می کنند. برخی از جوانان کشور علیرغم شرایط مالی مناسب به دلیل همین موضوعات که ریشه در تفکرات آن ها دارد، از ازدواج سر باز می زنند. 

وی با اشاره بر اینکه کاهش باورهای جوانان به مزایای تشکیل خانواده و عدم پذیرش مسئولیت از سوی آنان، ریشه در آموزه های فرهنگی و اجتماعی کشور دارد، تاکید کرد: به نحوی که نیاز است تا در سیستم آموزشی و آموزش عالی آموزه های مرتبط با خانواده و ازدواج با نگاه کارشناسی گنجانده شود. به علاوه در گذشته اعتقادات عرفی و مذهبی به عنوان یکی از علل اصلی ترغیب جوانان به ازدواج محسوب می شد. متاسفانه در جامعه کنونی کم تر بر روی تقویت این اعتقادات کار شده و اگر با کار فرهنگی این باورها تقویت شود، می تواند تاثیر مثبتی بر روی رشد نرخ ازدواج داشته باشد.  

اگر دولت به دنبال رشد آمار ازدواج است، باید علاوه بر حل معضلات اقتصادی، بر ترمیم زیر ساخت های فرهنگی و اعتقادی برنامه ریزی کنداین نماینده ادوار مجلس اظهار داشت: تقویت باورها بدین معنی است که به عنوان مثال جوانان وعده خداوند مبنی بر حمایت از جوانان در راه ازدواج، باور بیشتری پیدا کنند و با توکل و دلگرمی به حمایت خانواده ها، اقدام به ازدواج کنند. تبیین موضوعاتی این چنینی نیز بر عهده سیستم آموزشی و رسانه های جمعی است.  

الهیان به نقش رسانه در فرهنگ سازی اشاره و عنوان کرد: رسانه ها و به ویژه رسانه ملی در این فرهنگ سازی، متعهد کردن جوانان به زندگی و ترویج ازدواج آسان بسیار موثر هستند. متاسفانه رسانه ملی در ترویج این فرهنگ کوتاهی کرده و هیچ اقدام موثری در این زمینه نمی بینیم.

وی در پایان تاکید کرد: اگر دولت به دنبال رشد آمار ازدواج است، باید علاوه بر حل معضلات اقتصادی، بر ترمیم زیر ساخت های فرهنگی و اعتقادی برنامه ریزی کند.

اعداد و آمار ازدواج در دو سال اخیر

بر اساس آخرین آمارها سال ۹۷،  ۵۵۰ هزار و ۵۶۵ مورد ازدواج در کشور ثبت شده این در حالی است که میزان ازدواج های سال ۹۶ برابر با ۶۰۵ هزار و ۴۰۴ مورد بوده است. با نگاهی سطحی به این اعداد و ارقام، شاهد کاهش حدودا ۵۰ هزار ازدواج به فاصله یک سال در کشور هستیم.

به گفته مسئولین و کارشناسان نیز مشکلات اقتصادی و در کنار آن خلا های فرهنگی از جمله مهم ترین عوامل کاهش تمایل جوانان به تشکیل خانواده و در نتیجه نزول میزان ازدواج های ثبت شده در کشور است.

این روند کاهشی نیز در کنار ایجاد آسیب های اجتماعی و اخلاقی، به بحران کاهش جمعیت نیز قوت می بخشد.  

با وجود حائز اهمیت بودن این موارد، لازم است تا مسئولین و دستگاه های متولی برای رفع موانع ازدواج جوانان و کمک به ترویج ازدواج آسان، طرح های نیمه کاره و خاک خورده همچون طرح «تسهیل ازدواج» را اجرا کنند تا در سال های آینده مجبور به رویارویی با بحران های اجتماعی عمیق تر نباشیم.